Cordyceps (Cordyceps sinensis)

Spośród wielu gatunków rodzaju Cordyceps w ziołolecznistwie najczęściej używa się Cordyceps sinensis (maczużnik chiński). Grzyb ten rośnie jako pasożyt larwy pewnego gatunku gąsienicy, w którą wrasta, zabija
i zamienia w swoją grzybnię. W postaci "dzikiej" i najbardziej pożądanej występuje w Himalajach, głównie na terenie Tybetu i Nepalu.
W tradycyjnej medycynie chińskiej i tybetańskiej Cordyceps jest stosowany od co najmniej tysiąca lat. Jest to najdroższe zioło świata
w swojej postaci rosnącej wolno, poza uprawą komercyjną. Zbieranie maczużnika stanowi bardzo ważne źródło dochodu mieszkańców Tybetu, ponieważ cena tego grzyba, dziko rosnącego w bardzo trudnych warunkach na dużych wysokościach, przekracza 70 000 dolarów za kilogram i stale rośnie. Dopiero na początku lat siedemdziesiątych dwudziestego wieku udało się wyhodować Cordyceps w Chinach i nie był to grzyb pochodzący z Tybetu, któremu przypisuje się największą moc. Właściwie do dzisiaj trwają próby zmierzające do uzyskania w uprawie maczużnika możliwie najbardziej zbliżonego do tybetańskiego. Hodowlany grzyb jest dużo tańszy i w ten sposób najbardziej dostępny dla przeciętnego człowieka.

Grzyb medyczny Cordyceps uważa się za adaptogen z powodu jego korzystnego wpływu na organizm ludzki. Jego stosowanie zwiększa wytrzymałość na wysiłek fizyczny i pomaga przetrwać okresy obciążenia fizycznego i psychicznego. Jak wszystkie inne zioła, maczużnik zawiera bardzo dużo znanych i nieznanych substancji chemicznych. Wyodrębniono z tego grzyba między innymi: nukleozydy (w tym 3'-deoxyadenozynę nazywaną Cordycepiną), polisacharydy, mannitol, kwasy tłuszczowe (oleinowy, linolowy, palmitynowy, stearynowy), poliaminy (spermidynę, sperminę), putrescynę, sterole, liczne białka i aminokwasy. Składniki maczużnika mają silne działanie antyoksydacyjne (zwalczające wolne rodniki). Cordycepina (3'- deoxyadenozyna) jest bardzo zbliżona do Adenozyny będącej lekarstwem zatwierdzonym przez FDA między innymi
do leczenia częstoskurczu nadkomorowego. Mannitol w postaci dożylnej to recepturowy osmotyczny lek moczopędny, który znany jest ze swojego działania obniżającego ciśnienie wewnątrzczaszkowe. Działanie poszczególnych składników Cordycepsu ma trochę wspólnego, ale nie jest identyczne, z działaniem tego grzyba jako całości na organizmy żywe. Wiąże się to z tym, że każda substancja chemiczna działa inaczej osobno
i inaczej w towarzystwie innych związków chemicznych. Odnosi się to również do innych grzybów medycznych i wszystkich ziół.

Następujące zastosowania preparatów maczużnika są obiektem wieloletnich badań naukowych w ośrodkach medycznych na całym świecie (głównie w Chinach):
1. Wpływ na wytrzymałość i zwiększenie wydolności fizycznej organizmu. Od lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku podejrzewa się sportowców z Chin o stosowanie naturalnych substancji wspomagających wywodzących się z tradycyjnej medycyny chińskiej. Trener reprezentacji lekkoatletycznej tego kraju osobiście przyznał się do stosowania maczużnika przez lekkoatletki, które pobiły rekordy świata. Grzyb ten niewątpliwie mógł mieć taki wpływ na wynik sportowy, dlatego też jest przede wszystkim stosowany i pożyteczny u osób z przewlekłym zmęczeniem lub u chorych na wyniszczające choroby w ich trakcie
i w okresie rekonwalescencji.
W badaniu chorych z przewlekłą nefropatią po przeszczepie nerki (allotransplantacji) wykazano lepszą funkcję nerek u osób, ktore brały Cordyceps w porównaniu z grupą chorych z allotransplantem nerki, którzy nie brali preparatów tego grzyba. Wykazano pobudzający wpływ maczużnika na produkcję czerwonych ciałek krwi oraz na wytwarzanie hormonów płciowych męskich i żeńskich. Od setek lat stosuje się go w Azji Wschodniej jako afrodyzjak i ziołowy lek na potencję.
2. Pobudzający wpływ na odporność. Stosowanie preparatów maczużnika zwiększa ilość limfocytów T-helper (których liczba spada
u osób z HIV), pobudza aktywność makrofagów, zwiększa produkcję interleukiny 1 oraz TNF alfa (Tumor Necrosis Factor, czynnik martwicy guza), zwiększa aktywność komórek NK (Natural Killer). Oprócz powyższego działania zauważono, że maczużnik ma wpływ na organizm osłabiający pewne aspekty odporności. Ma to znaczenie
w ewentualnym zastosowaniu go w chorobach autoimmunologicznych takich jak toczeń rumieniowaty układowy (lupus erythematosus systemicus). Tłumaczy to też dlaczego grzyb medyczny, który zazwyczaj stymuluje odporność, daje możliwość lepszego funkcjonowania przeszczepów nerek u osób go stosujących w takich sytuacjach.
3. Działanie przeciwnowotworowe. Mechanizm tego działania nie jest do końca znany. Na pewno opiera się na działaniu Cordycepsu na odporność. Możliwy jest też bezpośredni hamujący wpływ tego grzyba na rozmnażanie i rozprzestrzenianie (przerzuty) komórek rakowych. Wykazano hamujący wpływ Cordycepiny na pewne kinazy białkowe, z czym wiąże się przeciwnowotworowe działanie tej substancji wyodrębnionej z maczużnika chińskiego. Ponieważ wykazano pobudzający wpływ Cordycepsu na rozwój progenitorowych komórek czerwonych ciałek krwi, nie powinno stosować się prawdopodobnie tego grzyba w przewlekłej i ostrej białaczce szpikowej. Również uważa się, że preparaty maczużnika mogą mieć niekorzystne działanie u chorych z hormonalnie wrażliwymi rakami (rak prostaty i rak piersi).
W badaniu chińskim wykazano potęgowanie działania przeciwnowotworowego Cisplatyny przez stosowany jednocześnie preparat Cordycepsu podczas chemioterapii drobnokomórkowego raka płuc.
U myszy poddanych działaniu promieniowania jonizującego zauważono mniejsze uszkodzenie szpiku kostnego i jelit, kiedy podawano im jednocześnie preparaty maczużnika. Prawdopodobnie ma tu znaczenie antyoksydacyjne (zwalczające wolne rodniki) działanie tego grzyba medycznego.
4. Działanie Cordycepsu na serce i układ krążenia przypisywane jest w głównej mierze nukleozydom (w tym przede wszystkim Cordycepinie czyli 3'-deoxyadenozynie). Są to związki chemiczne przypominające budową chemiczną i działaniem Adenozynę. Adenozyna jest zatwierdzonym przez FDA lekiem, który podawany dożylnie, służy do kontrolowania pewnych zaburzeń rytmu serca (częstoskurczu nadkomorowego). U zwierząt otrzymujących preparaty maczużnika obserwowano efekt rozszerzający
i rozlużniający naczynia krwionośne oraz związany z tym spadek ciśnienia tętniczego. Wykazano działanie fibrynolityczne tego grzyba na surowicę bydlęcą i ludzką. W badaniu na krwi zwierzęcej obserwowano działanie utrudniające zlepianie się trombocytów (płytek krwi). Obserwowano również wpływ Cordycepsu na obniżenie poziomu złego cholesterolu we krwi (LDL) oraz podwyższenie poziomu dobrego cholesterolu (HDL)
w wyniku jego stosowania. Podwyższenie aktywności Makrofagów przez tego grzyba, wpływ na płytki krwi, poziom cholesterolu oraz obniżający wpływ na ciśnienie tętnicze, mogą mieć wpływ na spowolnienie procesu miażdżycy naczyń krwionośnych. W badaniu klinicznym osób
z niewydolnością krążenia obserwowano korzystny wpływ preparatów maczużnika na poprawę funkcji serca oraz jakości życia chorych. Cordyceps przypomina pod tym względem Astragalus.
5. Cordyceps ma działanie obniżające poziom glukozy we krwi.
W badaniach na zwierzętach wykazano jego wpływ na poprawę metabolizmu glukozy oraz wrażliwości na Insulinę.
6. Zaobserwowano ochronne działanie preparatów maczużnika na wątrobę. W badaniach klinicznych uzyskano poprawę funkcji wątroby
w wyniku stosowania tego grzyba u chorych na wirusowe zapalenie wątroby oraz u osób z marskością wątroby.
7. Badania kliniczne przeprowadzone z udziałem chorych na astmę oskrzelową, zapalenie oskrzeli oraz prewlekłą obturacyjną chorobę płucną (ang. COPD), sugerują pomocne działanie preparatów maczużnika w tych dolegliwościach. U zwierząt laboratoryjnych obserwowano zwiększone wykorzystanie tlenu z powietrza. Natomiast w badaniu in vitro (poza żywym organizmem) wykazano stymulujący wpływ tego grzyba na transport jonów w ludzkich komórkach nabłonka dróg oddechowych.
8. Zaobserwowano korzystny wpływ preparatów Cordycepsu na funkcję nerek w badaniach obejmujących chorych z wieloletnią niewydolnością. Wykazano mniejszy wpływ toksyczny na nerki Gentamycyny i Amikacyny (antybiotyków nefrotoksycznych), gdy były one podawane razem z Cordycepsem. W badaniu klinicznym pacjentów po przeszczepie nerki stosujących Cysclosporynę (immunosupresyjny preparat hamujący odrzucenie przeszczepu) zaobserwowano mniejszą jej toksyczność i lepszą funkcję nerek u osób biorących jednocześnie preparaty maczużnika.
9. Wykazano przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze oraz przeciwbakteryjne działanie Cordycepsu.
10. W badaniach na zwierzętach wykazano pobudzający wpływ preparatów maczużnika na układ adrenergiczny i dopaminergiczny, z czym można wiązać możliwe antydepresyjne działanie tego grzyba medycznego. Sugerują to również niektóre chińskie badania kliniczne na ludziach. Nie wykazano wpływu Cordycepsu na układ serotoninergiczny.

Cordyceps i jego preparaty uważa się za bardzo bezpieczne. W badaniu na myszach nawet dawki 80 gramów na kilogram nie okazały się letalne. Nie znaczy to jednak, że zioło to jest całkowicie bezpieczne dla ludzi. Możliwe jest (bardzo rzadkie) uczulenie na preparaty maczużnika. Zaobserwowano również suchość w ustach, nudności, biegunkę. Działania uboczne są wyjątkowo rzadkie podczas stosowania małych, rekomendowanych dawek. W przypadku stosowania dziko rosnącego Cordycepsu problem stanowi zanieczyszczenie go ołowiem. Ponieważ cena jego jest tak wysoka, dochodzi do oszustw w postaci wkładania ołowiu do znajdowanych
w Himalajach grzybów.

Preparaty maczużnika mogą nasilać działanie następujących leków recepturowych:
1. Leki przeciwcukrzycowe (Insulina i leki doustne).
2. Leki przedłużające czas krzepnięcia i krwawienia (na przykład Warfaryna, Acenokumarol, leki utrudniające agregację płytek, Heparyna, leki trombolityczne).
3. Inhibitory MAO (niektóre leki przeciwgruźlicze i jedne z pierwszych leków na depresję, obecnie rzadko stosowane).

Stosowanie preparatów maczużnika może być szkodliwe u osób
z hormonalnie wrażliwymi nowotworami (niektóre nowotwory piersi
i prostaty) oraz u chorych na ostrą lub przewlekłą białaczkę szpikową (Cordyceps pobudza progenitorowe czerwone krwinki).

Największym obecnie producentem preparatów Cordycepsu w USA jest Aloha Medicinals Inc. Firma ta dostarcza grzyby bardzo wysokiej jakości, które spełniają kryteria produktu ekologicznego (ang. organic) w Stanach Zjednoczonych i Unii Europejskiej. Rzecz jasna nie jest to dziko rosnący w wysokich Himalajach grzyb, lecz produkt z hodowli w okolicach Carson City w stanie Newada. Aloha Medicinals uprawia swojego maczużnika w specjalnych komorach, w których warunki są możliwie najbardziej zbliżone do tych, które są na wysokości 5400 metrów nad poziomem morza na terenie Tybetu i Nepalu. To znaczy w temperaturze nieco powyżej zera,
z zawartością tlenu o połowę mniejszą niż nad poziomem morza. Jest to efektem podróży pracowników naukowych tej firmy do miejsc, w których rośnie najbardziej pożądany i uważany za grzyba o największej mocy Cordyceps tybetański. Ustalono możliwie dokładnie warunki, w jakich rozwija się ten grzyb w wysokich Himalajach: zawartość tlenu w powietrzu i glebie, temperatura otoczenia, pH powietrza i gleby, wilgotność powietrza i gleby, skład gleby, inne mikroorganizmy żyjące w pobliżu. Warunki bardzo podobne stworzono w komorach, w których Aloha Medicinalis uprawia Cordyceps w Newadzie. Metodą fuzji różnych kultur hodowlanych maczużnika naukowcy z Aloha Medicinals otrzymali grzyb o takiej samej budowie DNA, jak grzyb występujący w wysokich Himalajach. W badaniach przeprowadzonych przez niezależne laboratoria potwierdzono bardzo zbliżony skład chemiczny dzikiego Cordycepsu i produktu tej firmy.

Obok produktu Aloha uważam za bardzo dobre preparaty Cordycepsu sprzedawane przez Fungi Perfecti. Firma ta należy do znanego i bardzo cenionego w USA mykologa Paula Stamets'a. Produkt w kapsułkach zawiera sproszkowaną grzybnię uzyskaną metodą suszenia sublimacyjnego, spełnia kryteria produktu ekologicznego i nie zawiera żadnych dodatków modyfikujących (takich jak stearynian magnezu, dwutlenek tytanu i tym podobne). Fungi Perfecti bardzo zwraca uwagę na fakt "młodości genetycznej" swoich produktów, co znaczy, że ich grzyby są bardzo blisko spokrewnione z grzybami występującymi dziko (poza hodowlami komercyjnymi).


Napisane przez dietmoderators.com na podstawie własnych doświadczeń oraz licznej literatury medycznej w języku angielskim.